Điêu khắc gỗ đã hình thành và phát triển qua nhiều giai đoạn mang đậm nét đặc trưng văn hóa của dân tộc.
Nghề chạm khắc gỗ là nghề vừa có tính thực tế vừa mang chất nghệ thuật. Các sản phẩm gỗ tạo ra đều mang tính hữu ích trong cuộc sống như bàn ghế, tủ kệ, sập, cửa gỗ, ...
Các sản phẩm có giá trị mỹ thuật như tranh gỗ, phù điêu, tượng Phật, hay những sản phẩm thuần chất nghệ thuật được kết hợp từ phổ biến thời trang khác nhau. Ngoài các sản phẩm chạm khắc gỗ đơn thuần bằng đục, sản phẩm mộc chạm khắc còn được kết hợp với khảm, xà cừ hay kỹ thuật sơn mài rất đặc sắc.
Dấu tích còn lại của các đình, cung điện vua chúa xưa kia được xem là minh chứng rõ ràng nhất cho sự phát triển của nghệ thuật điêu khắc gỗ Việt Nam. Điêu khắc gỗ nhà Lý được xem là phát triển và có tác phẩm lớn nhất.
Điêu khắc gỗ ở thời này thường nghiêng về trang trí nội thất, có mối quan hệ khăng khít với kiến trúc thời bấy giờ. Đình chùa được chạm khắc với các hoa văn họa tiết cầu kì trên các cánh cửa, cột chống hay những con rồng phượng uốn lượn trên mái hiên,... hay các cấu kiện của một ngôi nhà gỗ.
Nghệ thuật điêu khắc gỗ Việt Nam chịu ảnh hưởng nhiều từ Trung Quốc về cách kiểu mẫu cũng như cách sử dụng và trưng bày các vật phẩm gỗ.
Cùng với thời gian và sở thích của người Việt, các sản phẩm điêu khắc gỗ đã tạo nên được một tư thế riêng, chứa đựng trong đó là các phong tục văn hóa mang đậm hồn Việt hơn. Và để hiểu rõ hơn về điêu khắc gỗ chúng ta hãy cộng xem qua 1 số khái niệm sau đây:
Định nghĩa điêu khắc của người phương tây:
Điêu khắc là một ngành nghề nghệ thuật của nghệ thuật tạo hình, được thông minh theo nguyên tắc về thể tích, hình khối, vật chất trong ko gian ba chiều và chịu sự chi phối của các quy luật tạo hình.
Định nghĩa điêu khắc của người Việt Nam:
Từ “điêu khắc” có duyên do Hán – Việt. “Điêu” là chạm khắc, đề cập rộng ra thì các lối chạm trổ thì gọi là điêu. Lấy dao vạch vào vật gì đó thì gọi là khắc. như vậy điêu khắc có tức là dùng dụng cụ cứng như kim khí (đục, dao…) tác động vào các chất liệu cứng như đá, gỗ, xương, ngà voi tạo nên những tác phẩm nghệ thuật. tương tự khái niệm về điêu khắc ở đây cũng bắt nguồn từ cách thức tạo hình trên chất liệu.
Nghệ nhân sẽ dùng các vật chuyên dụng để khắc, mài lấy đi các phần thừa theo tạo hình đã lên ý tưởng trước hoặc cũng có thể được lắp ráp thêm một số thành phần khác. tuy nhiên có hai môn phái to trong điêu khắc đó là Chạm khắc và Phù điêu.
Phù điêu gỗ
Phù điêu là mẫu điêu khắc được thực hiện trên mặt phẳng, có sự gắn kết khắn khít với mặt phẳng đấy. Mặt phẳng đóng vai trò là nền móng căn bản và là phông nền của hình khối bên trên. nó có thể kiến tạo gần xa bằng các lớp không gian và tạo nên ảo giác về ko gian.
Phù điêu cho phép triển khai các bố cục phức tạp như bố cục có rộng rãi lớp nhân vật, thậm chí thể hiện được những công trình kiến trúc và tranh phong cảnh. Phù điêu được chia thành hai dòng đấy là phù điêu khoét lõm và phù điêu nổi.
Chạm khắc gỗ
Chạm khắc là tác động vào những hình khối phẳng gọn ghẽ, tinh tế nhất nhằm diễn tả tác phẩm hay phổ thông ý nghĩa của tác phẩm. Chạm khắc có hai nhánh nhỏ đấy là trạm khắc trên mặt phẳng như tranh khắc gỗ và trạm khắc trên những hình khối còn được gọi làm chạm khắc tượng tròn.
một số tượng chạm khắc gỗ đa dạng như tượng gỗ Quan Âm, Tượng Di Lặc, Quan Công, Tượng Tam Đa.
