Nhà thờ họ truyền thống hay còn gọi là từ đường là một không gian linh thiêng, nơi kết nối gia chủ với tổ tiên về mặt tâm linh
Nhà thờ trong quan niệm của người Việt là nơi thờ cúng rất quan trọng và vô cùng linh thiêng, được đặt ở nơi trang trọng nhất trong nhà. Còn với bàn thờ họ. nơi hương khói riêng cho các vị tổ tiên thì thường được xây dựng riêng một gian nhà rộng rãi; hãy cùng tìm hiểu xem nhà thờ họ truyền thống có gì đặc biệt nhé.
1. Nhà thờ họ truyền thống Việt Nam
Nhà thờ họ tại Việt Nam – hay còn gọi là từ đường, có thể đặt tại gian chính trong căn nhà của trưởng họ, hai gian bên dùng để ở và sinh hoạt. Tuy nhiên phần lớn các nhà thờ họ truyền thống thường được xây thành một căn nhà ba gian hoặc 5 gian trên một khu đất riêng biệt hoặc chung khuôn viên với nhà trưởng họ.
Từ đường – nhà thờ họ là không gian trang nghiêm, nơi kết nối với tổ tiên về mặt tâm linh
Những gian nhà thờ này thường có kiến trúc đơn giản hơn nhà chùa, không mang nặng giá trị văn hóa và ít tính quyền lực nên không cần những hình chạm khắc hoa văn rồng phượng cầu kỳ. Nhà được xây theo hình chữ Nhất, theo phong thủy đặt ở phía Nam là chuẩn chỉnh. Nhà thờ đạt chuẩn là tuân thủ theo quy tắc về hướng đất và thế đất; thế đất tự nhiên phải có phía sau cao hơn phía trước, hai bên có thế tỳ “tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ” – thế tay ngai, phía trước có dòng lưu thủy từ phải qua trái và có tiền án.
Thực tế không phải nơi đâu cũng có những miếng đất hoàn hảo như vậy để xây dựng nhà thờ, do đó ta có thể thấy các mẫu nhà thờ họ truyền thống khắc phục điều này bằng cách sử dụng những ao, giếng nước… ở phía trước, đắp đất trồng cây hai bên là tay ngai; đặt bình phong hay hòn non bộ để làm án.
2. Mẫu nhà thờ họ truyền thống đẹp và trang nghiêm
Bên trong một căn từ đường, các gian thờ được bố trí ngang; gian chính – thượng điện thờ thủy tổ – đời thứ nhất của dòng họ, các gian bên: trung điện thì thờ tổ tiên còn hạ điện là dành để thờ các vị cao tổ không có con cháu. Với các vị cao tổ có con cháu sẽ được thờ ở các nhà thờ chi ngành cấp dưới, như bàn thờ ngày nay của ta. Trong nhà thờ họ truyền thống các gian thờ thường được ngăn cách bằng các cột chính, thân cột treo các câu đối chữ Hán hoặc chữ Nôm để ca ngợi công đức của tổ tiên. Phía trên cao các bàn thờ thường có các hoành phi – tấm gỗ sơn son thiếp vàng viết chữ đại tự được khảm xà cừ, nội dung để thể hiện lòng biết ơn của con cháu dành cho các vị tổ tiên.
Ngoài nhà thờ ba gian, năm gian; các mẫu nhà thờ họ truyền thống khác bạn có thể tham khảo là nhà thờ 4 mái, 8 mái; nhà thờ hai tầng, nhà thờ kết hợp nhà ngang… có kiểu dáng bề thế hơn, tuy nhiên cũng theo kiến trúc chung là thu hồi bít dốc.
Mặc dù không phải công trình văn hóa có tính lịch sử cao nhưng nhà thờ họ – từ đường cũng là nơi thờ cúng tôn nghiêm, thể hiện sự biết ơn và kính trọng đối với thủy tổ, tổ tiên mình; vì vậy cần phải nghiên cứu kỹ trước khi xây dựng, tuân thủ chặt chẽ các nghiêm tắc phong thủy để công trình khi hoàn thành còn là niềm kiêu hãnh của cả một dòng họ.