Cửa bức bàn nhà gỗ cổ miền Bắc là loại cửa đặc trưng của ngôi nhà này với hoa văn đục chạm trên các tấm pano đẹp mắt, thanh thoát và giàu ý nghĩa.
Những ngôi nhà gỗ cổ miền Bắc không chỉ đặc trưng với hình ảnh mái ngói, tường gạch xây không trát. Mà còn nổi bật với bộ cửa bức bàn làm bằng gỗ, đục chạm hết sức đẹp mắt và trải dài qua các gian nhà. Cửa bức bàn không chỉ là cấu kiện bảo vệ cho căn nhà gỗ cổ truyền, mà còn khiến cho ngôi nhà trở nên đẹp mắt và ấn tượng hơn.
Cấu tạo cửa bức bàn trong nhà gỗ cổ miền Bắc
Trong căn nhà gỗ cổ miền Bắc, cửa bức bàn là cấu kiện có vị trí nằm giữa các cột trong hàng cột con. Cửa bức bàn được tạo thành từ: cánh cửa, cối cửa, khóa cửa.
Cánh cửa bức bàn
Loại cửa này có khá nhiều cánh và, cánh luôn được làm với số chắn như: 2, 4 hoặc 6 cánh. Tuy nhiên phổ biến nhất vẫn là cửa bức bàn làm với 4 cánh.
Cửa bức bàn có 4 cánh
Một cánh cửa bao gồm 2 pano và 3 lá cổ. Lá cổ là hình chữ nhật nằm ngang có vị trí ở trên cùng, dưới cùng và chính giữa của cánh. Trên là cổ có đục chạm hoa văn đơn giản.
Giữa 3 lá cổ là 2 pano, pano với hình chữ nhật đứng được đục hoa văn ngũ phúc lâm môn, tứ quý, tứ quả…
Cối quay cửa bức bàn
Không giống như những loại cửa hiện đại sử dụng bản lề kim loại. Cách cánh cửa bức bàn của nhà gỗ cổ miền Bắc liên kết với nhau bằng cối quay.
Cối cửa được làm bằng gỗ rất chắc chắn và có thể tháo rời. Điều này rất thuận tiện cho việc thay cánh cửa hoặc di chuyển cửa bức bàn từ nơi này sang nơi khác.
Ngoài ra, với việc sử dụng cối quay, bộ cửa nhà gỗ trở nên chắc chắn và kiên cố, không bị xệ xuống theo thời gian sử dụng. Cối quay cũng là một điểm riêng biệt và đặc trưng của loại của này trong căn nhà gỗ cổ miền Bắc.
Khóa cửa
Cửa bức bàn có khóa cửa trước đây được làm theo dạng then cài và bằng gỗ. Ngày này, với nhiều gia đình làm nhà gỗ cổ miền Bắc sử dụng những mẫu mã khóa khác nhau, có cả khóa làm bằng chất liệu kim loại.
Sử dụng khóa bằng kim loại gia tăng sự an toàn cho ngôi nhà. Ngoài ra, mẫu khóa kim loại có rất nhiều mẫu mã đẹp và độc đáo.
Các loại cửa bức bàn trong nhà gỗ cổ miền Bắc
Cửa bức bàn được chia thành 2 loại: cửa bức bàn ghép và cửa bức bàn thượng song hạ bản.
Cửa bức bàn ghép
Cửa bức bàn ghép làm theo kiểu pano đặc ghép từ 3 lá cổ và 2 pano. Trên các pano và lá cổ có đục chạm hoa văn rất đẹp và độc đáo. Những mẫu hoa văn này không chỉ giàu tính thẩm mỹ mà còn có ý nghĩa sâu sắc.
Loại của này phổ biến trong tất cả các nhà gỗ cổ miền Bắc từ nhà dân đến nhà thờ tự.
Hoa văn trên cửa bức bàn
Chính những hoa văn đục chạm trên cửa bức bàn tạo cho bộ cửa này vẻ đẹp thẩm mỹ và mang lại giá trị nghệ thuật cao đến ngôi nhà gỗ cổ miền Bắc. Không chỉ đẹp, những mẫu hoa văn này còn rất ý nghĩa. Những hoa văn thường thấy trên cửa bức bàn đó là:
- Hoa văn tùng – cúc – trúc – mai: Mẫu hoa văn này thường đục chạm ở phần pano phía dưới của cửa bức bàn. Các loại cây này được đục rất sinh động với cành lá xum xuê, hoa nở rực rỡ tạo sinh khí cho căn nhà. Ngoài ra, hoa văn tứ quý còn thể hiện mong ước 4 mùa vui vẻ, hạnh phúc.
- Hoa văn ngũ phúc lâm môn: Mẫu hoa văn đục hình tượng 5 con rơi bay vòng quanh chữ Phúc thể hiện cho 5 mong ước của con người về cuộc sống đó là: Phúc – Lộc – Thọ – Khang – Ninh.
- Hoa văn đào – lê – thủ – lựu: Mẫu hoa văn tứ quý này thể hiện cho sự sinh trưởng và phát triển cũng là mong ước của con người về những vụ mùa bội thu, cả năm no đủ.
Cửa bức bàn nhà gỗ cổ miền Bắc không chỉ có ý nghĩa là bộ phận bảo vệ gia đình, mà nó còn là cấu kiện gia tăng giá trị thẩm mỹ cho căn nhà. Ngoài ra, với những hoa văn đục chạm trên cửa, còn thể hiện cho những mong ước của gia đình về cuộc sống.
